Lovindi

Impact van de opwarming van de aarde op wijnbouw



Artikel geschreven door Gido Van Imschoot (schrijver, champagne ambassadeur en docent aan Ter Groene Poorte). 


Wat doet het klimaat met onze wijngaarden?
Enkele dagen geleden deelden we een foto van vier leden van de Vereniging Vlaamse Sommeliers op de sociale media. Mijn vrienden en collega’s nemen op dit moment deel aan de pluk op het domein Coche-Dury in Meursault. 
Deze blog gaat niet over dit iconische wijndomein, maar wel over het moment van de pluk. De pluk nam een aanvang op donderdag 20 augustus, gemiddeld drie weken vroeger dan ‘gewone’ jaren. Maar wat zijn vandaag gewone jaren, vragen we ons af. 
2020 zal in onze herinnering blijven als het oogstjaar waarin alweer het record gebroken wordt van de vroegste oogst. In Languedoc begonnen wijnbouwers op 31 juli te plukken, weliswaar voor specifieke cuvées, maar toch, het spreekt tot de verbeelding. (bron: La Revue du Monde Viticole La Vigne sept. 2020). In Champagne zal bij sommige huizen de oogst al gedaan zijn voor 1 september, "c'est du jamais vu", zegt een oude wijnbouwer. De vorige vroege oogst was in 2018. 

Het is niet door de hittegolf !
Sommigen denken dat de hittegolf een rol speelt in de vroege oogst, maar de invloed van de augustushitte is minimaal in dit verhaal. De hittegolf zorgt wel voor meer suikers in de druif en lagere zuren. Neen, de oorzaak ligt veel vroeger in het jaar. De vroege oogst heeft veel te maken met het zeer warme lenteweer in maart 2020. In normale omstandigheden gaat de cyclus van de druif van start als de omgevingstemperatuur tijdens de dag ongeveer 10° C is. Als de winter vroeger eindigt, zoals dit jaar, ontwaakt de plant vroeger en start de cyclus, waardoor de vruchtzetting ook vroeger doorgaat. Al in begin mei vertelden wijnbouwers in Champagne en Bourgogne mij dat ze overtuigd waren van een vroege oogst eind augustus. Zij baseerden zich op de extreem vroege floraison, de bloemzetting in het begin van de maand mei. “De bloemzetting gaat aan de snelheid van een TGV”, schreef het maandblad Bourgogne Aujourd’hui op 18 mei. 
Het is een van de opvallendste evoluties in de wijnbouw van de laatste jaren en is volgens wetenschappers volledig te wijten aan manifeste klimaat wijzigingen. Studies tonen aan dat in sommige streken, zoals Champagne en Bourgogne, de oogst gemiddeld drie weken vroeger doorgaat dan 30 jaar geleden. Daarnaast stellen onderzoekers vast dat in een regio als Champagne de gemiddelde alcoholwaarde bij de oogst met 0,8% gestegen is. 
We blijven even in het voorbeeld van Champagne. In de laatste 30 jaar is de temperatuur in de streek, gemiddeld, met 1,1°C gestegen (onderzoek van GIEC, Groupement d’experts Intergouvernemental sur l’Évolution du Climat). 
Dat dit een invloed heeft op de smaak en stijl van Champagne ligt voor de hand, maar ook in de andere regio’s is de verandering van wijnstijl opvallend. In een oud notieboekje van een studiereis naar Bordeaux in 1993 – wat een geluk dat ik al mijn nota’s bijgehouden heb - lezen we gemiddelde alcoholgehaltes van 12 à 12,50 % alc. Ik vermoed dat toentertijd nog veel gechaptaliseerd werd om aan dit alcoholgehalte te geraken. Vandaag moet je omzeggens gaan zoeken naar wijnen met minder dan 13% alc volume. Dat zegt al iets over de gevolgen voor de druiven. Zoals eerder gezegd, de snelle opwarming vermindert het zuurgehalte in de druif en verhoogt het suikergehalte. Dat leidt naar een hoger alcoholgehalte en wijn met bredere smaak en volume. 

Andere werkmethodes in wijngaard en kelder
Heel deze evolutie vraagt andere handelingen en werkmethodes in de wijngaard en in de wijnkelder. Karel Henckens van Wijndomein Aldeneyck in Limburg vertelt dat loofwandbeheer en goed bodemwerk van cruciaal belang zijn in het omgaan met het warme klimaat. Het beheer van hoogte en dichtheid van gebladerte is belangrijk om verbranding van de druiven tegen te gaan. Het gebladerte kan een soort kapsel vormen die de trossen beschermen tegen de zon. Ook het moment waarbij de bladeren worden verwijderd speelt een belangrijke rol: het vroeger wegnemen van bladeren zal de druiven beter beschermen tegen de zon. De regel is, hoe later je bladeren verwijdert, hoe groter het risico op zonnebrand. Deze zomer van 2020 hadden heel wat wijndomeinen last van verbrande druiven omdat ze vrij laat het gebladerte verwijderden (éfeuillage). Sommigen zoek via bladgroei naar extra zuren in de druif, zo kan de groei van jonge bladeren zorgen voor extra appelzuur. De zuren in de druif (zowel appelzuur als wijnsteenzuur) zijn op hun hoogst rond het moment van verkleuren van de druiven (veraison). Hierna neemt de concentratie af tot de druiven geplukt worden. 
In de wijnkelder heeft de klimaatopwarming ook een invloed. In alle landen van de wereld hoor ik dat wijnboeren meer en meer vergisten op lagere temperaturen en wordt bij bepaalde blauwe druivensoorten een macération préfermentaire toegepast, waarbij de most enkele dagen inweekt op lage temperatuur tussen 8 en 10°C. Anderen kiezen ervoor om volledig op lagere temperatuur te vergisten, zoals een jonge wijnbouwer in de Loire vallei die zijn cabernet franc druiven vergist op maximum 28°C, terwijl zijn grootvader twintig jaar geleden de wijn vergistte tot 33°C om zo intenser tannines te genereren. De moderne wijnkelders zijn gemaakt om een “betere” gisting te creeren waar het risico op fouten zo miniem mogelijk wordt gehouden. De 5°C verschil in gistingstemperatuur heeft ook een invloed op alcohol (hoe hoger de temperatuur, hoe lager de alcohol). In Zuid-Afrika en Nieuw Zeeland gebruiken wijnboeren een percentage niet-gekneusde druiven en zelfs volledige trossen die ze toevoegen aan de most. De rist levert extra pit en zuren toe aan de wijn. Op te merken valt dat dit gebeurt met goed ontwikkelde steeltjes die uit rijp hout bestaan en niet groen, onrijp of vegetaal zijn. Het toevoegen van een percentage rist en volledige bessen wordt veel toegepast in wijnen op basis van pinot noir en syrah/shiraz. 
De gevolgen van de klimaatopwarming heeft veel veranderd in de wijnwereld. Het is nu algemeen aanvaard dat de opwarming van de aarde het gevolg is van een stijging van de concentratie CO2 in de lucht. Dit heeft drastische gevolgen voor de wijnindustrie. Hogere CO2 kan resulteren in snellere groei, dus hogere suiker niveaus en lagere zuren en dikkere schillen waardoor de wijn hogere tannines zal hebben. We proeven vandaag andere wijn dan dertig jaar geleden. Dat gaat gepaard met een andere levensstijl, andere gastronomie, keuken etc… Een boeiende uitdaging voor de hedendaagse sommelier.


Blog

Heeft u een vraag?